الامالی (شیخ طوسی)
|
| |
| اطلاعات کتاب | |
|---|---|
| نویسنده | شیخ طوسی |
| موضوع | اخلاقی، اعتقادی و تاریخی |
| زبان | عربی |
| اطلاعات نشر | |
| ناشر | دار الثقافة |
| تاریخ نشر | ۱۴۱۴ق |
الأمالی کتابی به زبان عربی، تألیف محمد بن حسن طوسی(متوفای ۴۶۰ ق). این کتاب، شامل روایاتی است که شیخ الطائفه در نجف اشرف طی جلسات منظمی برای شاگردان خود املاء کرده است. اولین مجلس کتاب، در سال ۴۵۵ ق، بوده و آخرین آنها در سال ۴۵۸ ق، برگزار شده و از مجلس ۱۹ تا پایان کتاب روزهای جمعه بوده که تاریخ دقیق آنها در ابتدای هر مجلس ذکر شده است.
در کتب تراجم بیش از ۳۰ کتاب با عنوان «أمالی» یاد شده و کتب بزرگانی چون شیخ صدوق، شیخ مفید، سید مرتضی و شیخ طوسی از مشهورترین آن‌هاست.
تعریف امالی
امالی عبارت است از مطالبی که استاد در مجلسها یا زمان‌های خاص از حفظ یا از روی کتاب خود برای شاگردان می‌خواند و آنها همه مطالب را می‌نویسند، لذا به آن «المجالس» و «عرض المجالس» هم می‌گویند. در کتب تراجم، بیش از ۳۰ کتاب با عنوان «الأمالی» ذکر شده که کتب بزرگانی چون شیخ مفید، شیخ صدوق و شیخ طوسی از مشهورترین آن‌هاست.
تاریخ نگارش
گفتارهای شیخ طوسی از سال ۴۵۵ق آغاز و در ۹ ذی‌الحجه سال ۴۵۸ پایان پذیرفته است.
روایت کتاب و تعداد آن
کتاب امالی شیخ طوسی توسط فرزندش، ابو علی طوسی روایت شده و به همین خاطر، بعضی قسمتهایی از کتاب را از ابو علی دانسته‌اند؛ در حالی که صحیح نیست و تمام این کتاب املاء شیخ به شاگردانش بوده که از جمله آنها ابو علی بوده است.
کتاب حاضر دارای ۱۵۳۷ روایت است که در ۴۶ مجلس تنظیم شده‌اند و برای روایات شماره مسلسل زده شده و روایات هر مجلس نیز، شماره ردیف خورده است.
روش تألیف و محتوای کتاب
گر چه کتاب «الأمالی»، ترتیب موضوعی ندارد و از این جهت، به دست آوردن یک موضوع خاص در کتاب مشکل به نظر می‌رسد، اما با نگاهی گذرا به کتاب، خواننده درمی یابد که روایات اثبات ولایت و فضایل امیرالمؤمنین(ع)، حجم زیادی از کتاب را در بر گرفته است.
شیخ طوسی، با دقت، تمام سلسله سند روایات را ذکر کرده و روایت مرسله یا مقطوعه در میان آنها اندک است، لذا می‌توان چنین گفت که امالی شیخ طوسی، حاوی روایات منتخبی است که شیخ از بین هزاران روایت که در اختیار داشته انتخاب نموده است.
کتاب «الأمالی»، از حیث تنوع موضوعات، بسیار جالب است؛ چرا که موضوعاتی همچون اصول دین و معرفت خدا، فضایل معصومین و سیره نبوی، ادعیه مأثوره و وقایع تاریخی و سیاسی، مانند هجرت به حبشه و مقتل امام حسین(ع) و قیام مختار را در برمیگیرد.
در کنار روایات مربوط به امور مزبور، روایات اخلاقی در موضوعات گوناگون و روایات آداب، مانند آداب خوردن و آشامیدن و آداب مسجد نیز به چشم می‌خورد.
منابع نقل
امالی شیخ طوسی به شدت مبتنی بر امالی‌های قبلی است. و تقریبا یک چهارم آن از امالی شیخ مفید است. از جمله اساتید شیخ طوسی، در این کتاب، این افرادند:
- شیخ مفید، در مجلس‌های ۱ تا ۹ و ۴۵؛
- ابو مفضل شیبانی، در مجلس‌های ۱۶ تا ۳۲ که مجلس‌هایی کوتاه و مختصر است؛
- ابن صلت اهوازی، در مجلس‌های ۴ و ۱۲ و ۴۱ تا ۴۴؛
- ابن غضائری، در مجلس‌های ۱۵ و ۳۲ و ۳۳ و ۳۴ و ۳۸ و ۴۰؛
- حسین بن ابراهیم قزوینی، در مجالس ۳۵ تا ۳۸؛
- ابن شاذان قمی، در مجالس ۳۸ و ۴۲.
بقیه مجالس نیز از یک یا چند شیخ روایت شده که روایات هر شیخ، در مجموعه‌ای جدای از دیگری آمده است.
ترجمه و چاپ
این کتاب دارای ترجمه‌های فارسی است و به همت انتشارات دارالثقافه قم چاپ و منتشر شده است.
پانویس
منابع
- پاکتچی، احمد، نقد متن، دانشگاه امام صادق(ع)، تهران، ۱۳۹۱ش.
- طوسی، محمد بن حسن، الامالی، قم، دارالثقافة، ۱۴۱۴ق.
- مرکز تحقیقات کامپیوتری نور، نرم افزار آثار شیخ طوسی.
پیوند به بیرون